Gaziantep Hamam  kültüründe kız bakma

Gaziantep köklü hamam kültürüne sahip nadir illerimizden biridir.

Gaziantep’te geçmişte faal olan çok sayıda hamamın olduğunu, sosyal hayatta da önemli işlevleri olduğunu biliyoruz.

Hamam; Gaziantep sosyal hayatında, gelin hamamı, loğusa hamamı, kırk hamamı, sünnet hamamı, asker hamamı, damat hamamı, bayram hamamı gibi çeşitleriyle; kültürümüzün önemli parçalarından biri olmuştur.

Hamamlar hayatımızda o denli yer etmiştir ki pek çok fıkraya, hikâyelere, mâni ve şiirlere, türkü ve şarkılara konu olmuş, kültürel hayatımızın renkli, ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.

Hamamlarımız özellikle de kadınlarımızın hayatında önemli bir yer tutar. Onlar için hamam sadece yıkanıp arınma yeri değil; sosyal statünün sergilendiği, yemede içmede, izzet ve ikramda ustalığın ve cömertliğin sergilendiği, eğlencenin zirve yaptığı, paylaşmanın sıradanlaştığı, türkülerin ve şarkıların söylendiği mekanlar, evlenme çağına gelen kızların boy gösterdiği, oğluna gelin kız beğenmeye gelenlerin en çok rastlandığı alanlardı.

Hamamlar kadınlarımızın hayatının büyük bölümü ev içinde geçtiği dönemlerde evlerden sosyal hayata, dışarı açılan   kapılar gibiydi.

Eskiden evlenmelerde görücü usulü ile evlenmek esastı. Bu evliliklerde eş seçiminde anne, kız kardeş, yenge, hala. Kısacası ailedeki kadınlar seçici konumda olurlardı.

Oğlanlarına kız arayan kadınlar; düğünde, kınada, çeyizde, sünnette, çarşıda pazarda, sohbet toplantılarında, yün yıkamada, nakış işlerken, kurutmalık yaparken daima gözleri çevrede olur, kendilerine uygun olabilecek gelin namzetlerini ararlardı.

Kız aramada önemli mekânlardan biri de kadın hamamlarıydı.

Yalnız şunu açıkça belirtmek gerekir. Gaziantep’te Gelinlik çağa gelmiş kızların hamamda görücüye çıkması, kız beğenme birilerinin iddia ettiği gibi hamama gelen kadınların huzurunda, kızın anadan üryan bırakılarak teşhir edilmesi değildir.                        

Kadınlar hamamda yıkanır, temizlenir, güzellik ve bakımlarını tamamlarlar. Bu arada kendi aralarında eğlenirlerken, evlenme çağına giren genç kızlar da hamamın doğal akışı içinde adet olduğu üzere hamamda görücüye çıkarlardı.

Görücüye çıkma bir halk tabiridir. Evlenme çağına gelmiş kızın uygun bir ortamda kendini göstermesidir. Hamamda kıza bakma ise; saygı, sevgi, edep ve terbiye çerçevesinde, kişilerin ve ailelerin gurur ve onurunu incitmemeye azami özen gösterilerek hamamın doğal akılı içinde genç kızın izlenmesidir.

Hamamda görücüye çıkmanın, hamamda kız bakmanın yazılı bir kuralı yoktur.

Hamamda hanımlar gelin namzetlerine bakarken; “hele şunu çılbadında bir bakak “demek, kimsenin aklına gelmez, kimsenin haddine de düşemezdi. Kız bakmalar kızı ve aileyi incitecek, taciz edecek, utandıracak şekilde olmazdı. Hamamın hengamesi içinde göz ucuyla izlemekle olurdu. Kıza bakarken kız asla bilmez, aile hissetmezdi. Kız bakmalar kızın aile şerefi, itibarı, kızın mahremiyetine saygı çerçevesinde olurdu. Kıza “baktılar beğenmediler, kız yavanmış “gibi yakıştırmalar, dedikodular asla olmazdı. Bu hem kız hem de kıza bakan aile için utanç vericiydi. Bakılan kız da herkesin gözü üstünde olduğu düşüncesiyle ihtiyatlı davranır, kendisini küçük düşürecek, ailesinin başını öne eğecek yanlış anlaşılmalara neden olacak davranışlardan kaçınırdı.

Hamamda kız beğenmede; hamamın doğal atmosferi içinde izlenmesi, kızın fiziki yapısına yani eli ayağı sağlam mı bakılırken; oturmasına, kalkmasına, çevresiyle olan ilişkisine; büyüklerine saygısı varmı? Küçüklerini koruyor mu? Yardımlaşıyor mu, paylaşıyor mu, eline çabuk mu, diline sahip mi? bakılırdı.

Kısacası Gaziantep hamam kültüründe kadın erkek fark etmez, daima edep, terbiye esastı.